Nola diseinatzen ditugu irakaskuntza-ikaskuntza prozesu berritzaileak IKTen laguntzarekin?

Galdera honetan murgildu aurretik, garrantzitsua iruditzen zaigu azpimarratzea IKTen agerpenak ez duela zertan irakaskuntza tradizionala guztiz alde batera utzi. Are gehiago, bien arteko batura orekatu bat lortuz, ikasleen arreta zein motibazioa piztuko da. Edozein alorretan muturretara joatea ez da komenigarria. Hau da, denbora guztian IKTak erabiltzea astuna izan daiteke eta alderantziz, ez erabiltzea monotonoa izan daiteke.

Irakaskuntza-ikaskuntza prozesuak moldatzeko, irakaslearen jarrera ez ezik, jarduerak eta hauen metodologia ere aldatu behar dira. Hau garrantzitsuena da. Jarduera hauek diseinatzeko marko orokor batean sailkatu behar dira. Aipaturiko marko hori ODEa da.

ODE Europan sortutako estandarra da, objektu digitalak (euskarri teknologikoetan egitekoak, alegia) sailkatzea ahalbidetzen duena. Objektu digital hauek datu base bat sortzen dute, geroago erraztasun asko emango dituena edozein informazio bilatzeko. Esan bezala, sailkapen hau, funtzionalitatearen arabera lau maila bereizten dira (LOM-ES, 2008):

1. Oinarrizko objektua: Konplexutasun maila errezena dituzten ariketak. Ez du curriculumarekin harremanik.
2. Ikaskuntzarako objektua: kurtso edo ziklo baterako pentsatutako blokea.
3. Sekuentzia didaktikoa: Kurtso edo ziklo bateko ezagutza zati bat.
4. Formazio programa: Kurtso edo ziklo bateko ezagutza maila osoa.

Ildo beretik, eta ODEn bilatzaileen adibidea jartzeko Agrega bilatzailea dugu. 7 hizkuntzatan bilatzeko aukera eskaintzen digu (Gaztelaniaz, katalanez, ingeleraz, euskaraz, galizieraz, balentzieraz eta frantsesez). Gainera, irudia, soinua eta bideoa aukeratzeko ahalbidetzen digu. Baita, programa hobetzeko, balorazioa egiteko aukera ematen digu, izarren bidez. Librea, moldagarria eta doakoa da.

http://agrega.hezkuntza.net/visualizadorcontenidos2/Portada/Portada.do;jsessionid=E42AB3CC9D29CD3001DEB7FD71633FB1

ODEak eduki digitalak kudeatzeko modu bat besterik ez dira. Oraingoan ODEaren erabilera arrakastatsua izango dela uste dugu. Izan ere, Espainiako Hezkuntza Administrazioak bi programa plazaratu zituen (Gértrudix et al, 2007):

1. Internet en la escuela (2002-2005)
   Eskolan baliabide digitalak sortu zituzten eta jende prestatua bilatzen hasi ziren. Hala ere, eduki digitalen kudeaketa oraindik eskasa zen.
   
2. Internet en el aula (2005-2008)
   Aurreko proiektuaren pausoak haratago eramaten zituen. Web 2.0 eta esperientzia kolaboratiboa ikasgelen artean martxan jartzen zuen. Eduki digitalak erabilgarriagoak ziren, libreki banatu eta ikasgelaren beharretara moldatu zitezkeen. ODEtan ikusiko den izaera irekia azalduz.

ODEak erabiltzeak ez du zertan irakaslearen "modernizazioan" laguntzen. Teknologiak berez ez gaitu irakasle hobeagoak bihurtuko. Hala, saiatu behar gara teknologia gelan normalizatzen. Modu egoki bat ikasgelako praktika egokien bitartez izango litzateke, non teknologia modu esanguratsuan erabiltzen saiatzen den. Eguneroko zerbait arrunta bilakatzea. Azken batean, teknologiaren integrazioa bizitzan gizartean ikusten dugu. Hortaz, eskolan ere islatu beharko litzateke (Area, 2007).

Praktika egokiak direla esateko, Epper eta Batesek (2004) zehaztu zituzten lau ezaugarri hauek bete behar dira.

• Prozesu baten hobekuntzan laguntzen du.
• Dokumentatu eta esperimentatutako esperientzia sistematizatu bati erantzuten dio.
• Berrikuntzan oinarritutako metedoak erabiltzen ditu.
• Praktika egokien kategoria beste testuinguru batzuetara estrapolatu daiteke.

Arestian aipaturiko ikasgelako praktika egokien adibide bat azaltzen saiatuko gara. Ikasgela batean haurrak taldeka antolatzen dira. Batzuk Interneten prentsan informazioa bilatuko dute (adibidez, El País, El Día...). Besteek aldiz, eguneroko prentsa idatzian eginkizun berdina izango dute. Gero, haien arteko konparaketa bat egingo dute, bi euskarrien arteko desberdintasuna ikusteko. Gure ustez esanguratsua da jarduera hau prentsaren garrantzia (bi euskarrietan) azpimarratzeko (Castro, 2010).

Aipagarria da Edebek (2012) eskaintzen digun aplikazioa. Bertan lau gai lantzen dira: Hizkuntza, lengua, IKT eta matematika. Zikloaren arabera bereizten dira eta guztiak euskaraz lantzeko aukera ematen digu. Positiboa iruditzen zaigu hori, izan ere, programa gutxi daude euskaraz eta hau horietako bat da. Gainera, ebaluazioaren feedback-a alderatzeko aukera dago beste eskolekin. Hona hemen Web orrialdeko link-a:

http://www.saretik.net/agrega/edebe/index.html

Bestalde, hainbeste edukiekin, Creative Commons-en erabilera sustatu nahiko genuke. Izan ere, autoreak beti errespetatu behar dira. Autorea izendatzen ez badugu, haren lana ezer-ezean geratzen da, lana gutxietsiz.

Amaitzeko, gure iritziz, programa hauek erabilgarriak iruditu zaizkigu etorkizun batean  erabiltzeko. Izan ere, programa hauek ez dute irakaslea derrigortzen teknologia erabiltzera, baizik eta honekin lan egitera irakaskuntza hobeagoa eskaintzeko. Horretaz aparte, teknologia hauetaz baliatzen bagara, uneoro eskuragarri izango ditugu. 

Hala, klase magistralak ematera ohitutak dauden irakasleek ez dute formaziorik jaso beharko, erabiltzeko oso errazak baitira. Hortaz, irakasleak programa hauek erabiltzera animatzen ditugu ikasleen motibazioa, partehartzea eta interesa bultzatutzeko. 

Zer egingo genuke IKTak gelan lantzeko?

IKTak modu esanguratsuan lantzeko klasean erabiliko genukeen baliabidea/sofwarea pipoclub izango litzateke. Aplikazio online honen bidez, ariketatxoak modu dibertigarrian egin daitezke. Gainera, honek dauzkan animazio eta soinuengatik ikasleak era erakargarrian ikasten lagunduko die. Bide batez, haien motibazioa eta arreta handituz.

Horrekin batera, programa hau oso moldagarria da, izan ere, letraren tipografia alda daiteke ikasleen gustora eta esaldiak entzuten ez badira, berriz errepikatzeko aukera ematen dizu. Bestetik, kolore biziak esanguratsuak dira eta pantaila osoan jartzen duzunean ikasleen arreta erakartzen du. 

Aplikazio honen bitartez, ingelesa landuko dugu Lehen Hezkuntzako lehenengo zikloan. Ikasgelako baliabideen arabera, hainbat eratara erabili daiteke aplikazio online hau:

• Proiektore digitalaren bitartez. Ikasleak banan-banan aterako dira arbelera ariketa egitera, besteek adi behatzen duten bitartean.
• Ordenagailu gelara joan eta bakoitzak ordenagailu batekin aplikazio horretan aritu.
• Ordenagailu eramangarriak badaude, bakoitzak berea hartu eta aurreko puntuan bezala aritu.

Ebaluatzeko, ebaluaketa formatiboa eraman daiteke, edo Pipoclubek eskaintzen duen bezala, momentuan antzeman dezakegu erantzuna zuzena edo okerra den soinuen bitartez. Gainera, beste egun batean, fitxa baten bitartez zer ikasi duten aztertu daiteke.

Acciones de diseño y desarrollo de objetos educativos digitales: programas institucionales.

Gizartea aldatzen ari dela ukaezina da, teknologien garrantzia handitzen doazen heinean beharrezkotzat jotzen da hezkuntzaren munduan integratzea. Horretarako puntu batzuk bete behar dira.

Eduki digitalak

Eduki digitalak sorkuntza fasean daude, funtsezkoa da fidagarritasuna eta erabilgarritasuna lortzea. Hala, eduki hauek Internetetik erraz zabaldu daitezela autorearen errekonozimendua mantenduz zuzena izango litzateke. Gainera gogoratu behar dugu ariketa asko egoteak irakasleari lagundu egingo diola, hautapena egiteko eta bere metodologia moldatzeko.

Bide beretik, eduki digitalen bidez baliabideak informatikoak guztiz aprobetxatzea bilatzen da, esanguratsua bihurtzea, alegia. Tresna ugari daude hau lortzeko: Squeak, Hotpotatoes, MALTED...

Programak 

Azken urteotan Espainiako Hezkuntza Administrazioak proiektu eta programa asko kaleratzen ari ditu arestian aipatutako eduki digitalak erabiltzeko eta nolabaiteko kalitatea bermatzeko:

1. Internet en la escuela (2002-2005)  
   Plan honen bitartez eskolan baliabide digitalak sartzea bilatzen zen. Teknologien inklusioaren eskaera handia zen. Aurrerapausu handia izan zen edukien aldetik Haur eta Lehen Hezkuntzan bereziki. Hala, IKT-etan adituak ziren pertsonak bilatzen ziren, proiektu osoa koordinatzeko. Lizentzia CC izan zen, libreki banatzeko helburu ez komertzialekin.
   
   
2. Internet en el aula (2005-2008)
   Aurreko pausuak jarraituta haratago joaten zen proiektua aterako zen. Lan kolaboratiboak kontuan hartzen zituena, hain zuzen ere. Edukiak orain erabilgarriagoak dira, libreki banatu daitezke eta klasearen beharretara erraz moldatu daitezke. Hortaz berrerabilgarriak dira, izaera irekiko programak.

ODE (Objetos Digitales Educativos)

Beharretara erantzuten duen "estandarizazio" prozesua da. Honen barruan sortutako ariketa digitalak diseinu berdintsua eta izaera irekia eta moldagarriak erakutsi behar dute. ODEk metadatoen bidez bilatzeko errazak izango dira eta Hezkuntza Ministerioaren kargu utziko da hauen ordena. 

Garrantzitsuak dira ODEak, izan ere, hemendik aurrera sortutako proiektuak eta ariketak edozeinen eskura eta ordenatuta geldituko dira sarean.

Konklusioa

Eduki digitalak izaera irekia izan behar dute eta diseinu berdina izatea asko laguntzen du. Hala, estandar baten barruan sartu dira (ODEak) eta horrek ondo ordenatzea ahalbidetu du. Gainera, etorkizunean teknologien erabilpena aldatuko denez, orden hau mantentzea gauzak erraztuko ditu adibidez Smartphonetan edo bideojoku kontsoletan lan egiteko. Azken batean ikasleek gustora lan egitea eta prozesu horretan ikastea da helburu, IKTen eskutik.

Argazkia: Flickr Isacar Marín

Red de Buenas PrácTICas 2.0

Jarraian, interneteko Red de Buenas PrácTICas 2.0 aurkitutako proiektu anitzen artean aukeraketa bat egingo dugu eta azaletik komentatu:

- iPads y autismo 

Link: http://recursostic.educacion.es/heda/version/v2/es/primaria/1005-ipads-y-autismo

Proiektu honen bitartez autismoa duten ikasleen integrazioa laguntzen da ikasgelan. Horretarako teknologia erabiltzen da. Smartphonak ez ezik tabletetan lan egiteko proiektuak eta ariketak dira. iPad-ei esker, ikasle hauek ezagutzak hobeto bereganatzen dituzte, motibazioan eragin oso positiboa dauka eta beraien autonomia hobetzen da. Denbora gutxian emaitza oso onak antzeman dira.

- First Lego League

Link: http://recursostic.educacion.es/heda/web/es/experimentacion-didactica-en-el-aula/1129-first-lego-league

Programa honek berrikuntza, sormena eta ikasleen arteko harremana sustatzea datza taldeka eta entrenatzaile batekin aritzen direlarik.

FIRST Lego League (FLL) mundu mailako txapelketa da lehen eta bigarren hezkuntzako ikasleentzat 10-16 urte bitartekoentzat, alegia. FIRST erakundeak antolatzen du. Urtero zientzia edo teknologia erronka berri batzuen inguruan lehiaketa egiten da. Ikasleek eman zaizkien arazoen aurreko soluzioak bilatzeko proiektu zientifikoa garatu, planteatutako erabakiak beteko dituen robot bat diseinatu eta programatu eta, azkenik,robot horren garapena azaltzen duen proiektu teknikoa eraiki behar dute. Txapelketa bat denez, hori dena, Autonomi Erkidego eta estatuko finaletan jokatzen dute eta onenak Europa eta mundu mailako finaletara iritsiko dira.

“LA CLASE DE LAS ABEJAS” 

Link: http://laclasedelasabejas.blogspot.com.es/

Blog bat da non, Lehen Hezkuntzako bigarren mailako ikasle, irakasle eta familien elkargune bat den. Blog honen bidez, hezkuntza komunitatea batu eta ikasleak motibatzeko balio izan du. Azken finean, ikaste-irakaste prozesua errazteko baliagarria izan da tresna hau. Blog honetako giraria, Primi izeneko erle bat da. Ikasleen lanak ikusgai jartzeaz gain, curriculumarekin kontextualizatutako giza baliabideak jasotzen eta gomendatzen dira . 


- Proyecto piloto europeo sobre el uso educativo del ultraportátil

link: http://recursostic.educacion.es/heda/web/es/experimentacion-didactica-en-el-aula/393-proyecto-piloto-europeo-sobre-el-uso-educativo-del-ultraportatil

Proiektu hau, 2010-2011 urtean eramandako proiektu mota bat da, non gela desberdinetan ultraportatilak sartu dituzte irakasketa metodologia aldatzeko. Honekin, ikasleak eta irakasleak ultraportatilekin nola moldatzen diren aztertu dute. Proiektu hau oraindik fase beta batean dago eta dagoeneko Espainian 40 gela ultraportatilez hornitu dira. Esperientzia desberdin asko heman dira, eta horregatik, bilera bereziak egin dituzte, irakasle batzuk eta proiektua eraman zutenak haien iritzia aztertzeko.

Zein tresna teknologikoek laguntzen gaituzte lankidetzan ikasteko?

Garai batean, teknologia oraindik garapen bidean zegoelarik, talde lanak eskuz eta paperarekin egiten ziren. Letra hoberena zeukana, eztabaidatutakoa papera pasatzen zuen. Bitartean besteek ideia nagusiak aipatzen zituzten. Esaterako, informazio bilatzeko orduan, liburutegira joan behar izaten genuen eta bertan guztion inplikazioarekin, behar genuena bilatzen genuen. Idatzizko lanak aparte, jolasak eta eskulanak taldean egiten genituen.

Gaur, aldiz, Interneten bidez lan guzti hauek aurrera eraman daitezke. Baina nola? Informazio eta Komunikazio Teknologien bidez. Izan ere, hiru baliabide mota eskaintzen dizkigu tradizionalak baino azkarragoak direnak (Cacheiro, 2011):

Informaziozkoak Informazioa lortzea eskaintzen digutenak (entziklopedia digitalak, datu baseak, Youtube, Wikiak...)

Kolaboraziozkoak, garrantzitsuak galdera erantzuteko, modu kolaboratiboan eta sarean lan egiten uzten dizkiguten baliabideak; wikiak, blogak, kolaborazio taldeak... hain zuzen ere..

Ikaskuntzakoak ezagutzak eskuratzea eskaintzen dizkiguten zerbitzuak. Esaterako tutorialak, galdetegi elektronikoak…

Baliabide hauek gehien bultzatzen dituzten zerbitzuak Web 2.0 bezala ezagutzen ditugu. Web 2.0 Interneten erabilera berria izendatzeko erabiltzen dugu. Internet modu kolaboratiboan eta zerbitzuen bidez, hain zuzen ere. Lehen gutxi batzuk ziren Interneten idazten zutenak eta gehiengoak, ezin zuten partea hartu, irakurri bakarrik ahal zuten. Hau Web 1.0 bezala ezagutzen dugu.Hori gutxinaka-gutxinaka aldatuz joan da eta mila zerbitzu dauzkagu gaur egun lan kolaboratiboak aurrera eramateko, geroago ikusiko ditugunak (Solano, 2010).

 O’Really, Santiago, 2010-en ikusita

Taula honetan argi ikusten da web 1.0tik web 2.0ra emandako bilakaera egunero erabiltzen ditugun adibideen bitartez. Santiagoren ustez, galdera da nolakoa izango den Web 3.0. Ustez, semantika eta adimen artifizialak eta web semantikoa, pertsonalizatuagoa, izango da. Oraindik goiz da hau baieztatzeko.

Geroago ikusiko ditugun zerbitzuekin, asko izanda, lankidetza aurrera ateratzea zaila da eta are gehiago gaur egungo mundu globalizatuan. Hau saihesteko eta Internet tresna moduan ahalik eta probetxu gehien ateratzeko bai Europa eta bai AEB mailan estandarrak sortzen ari dira: NETS (National Educational Technology Standards). Oraindik lanean ari dira ISTE (2008) y UNESCO (2008) bezalako erakundeak. Hortaz, bueltarik gabeko bidea dirudiela esan dezakegu.

Estandar hauek lankidetza bultzatzen dituztela diote. Hala izateko, ustez, Marquésen (2000) baliabide didaktikoak betetzea komenigarria izango litzateke:

1. Motibazioa eta interesa piztea
2. Informazioa eskaintzea
3. Ikasleen ikaskuntza prozesua gidatu. Informazioa antolatu eta beste ezagutzekin erlazionatu
4. Ezagutza eta konpetentzia desberdinak ebaluatu
5. Adierazpena eta sormena aurrera eramateko inguruneak sortu

Horrelako oinarriak finkatuz, jarraian zerbitzu erabilenak eta desberdinak aurkeztuko ditugu, klasean aurkeztutakoak, besteak beste (Eskola 2.0ko esteketatik lortua):

1. Dokumentuak partekatzeko: Google drive, dropbox, blogger, iCloud... Hauetan dokumentuak banatzeko, publikoki nahiz pribatuki, aukera dugu. Baita modu kolaboratiboan urrun lan egiteko.
2. Irudiak gorde eta partekatzeko web zerbitzuak: Flickr, photobucket, picassa, sare sozialak… Bertan, irudiak gorde eta partekatzeko aukera dugu. Ikusi guk egindako aurkezpena:
   http://teknologiakhezkuntzan.blogspot.com.es/2013/10/irudiak-gorde-eta-partekatzeko-web.html
3. Aurkezpenak eta posterrak gorde eta partekatzeko zerbitzuak: Prezi, Animoto, Slideshare… Hauek Interneten bidez aurkezpen intuitiboak sortzeko tresnak dira.
4. Bideoak gorde eta partekatzeko zerbitzuak: Youtube, iMovie, Movie Maker… Hauek bideoak osatzeko, editatzeko eta zuzenean Internetera igotzeko baliagarriak dira. 

Nola bihurtu zerbitzu hauek esanguratsuak hezkuntzan?

Gizartea oso denbora gutxitan, izaugarrizko aldaketak pairatu ditu. Hori dela eta, eskolak “mikro-gizartea” osatzen duenez, moldatu behar izan da. Orduan konturatu ziren, bide luzea eta zalantzaz jositakoa zela. Proiektuen bidez gauzatzen da. Euskal Herri mailan garrantzitsuena eta pisu handia hartzen ari dena, Eskola 2.0 da. Hezkuntzako proiektua ez ezik, eskolak teknologiaz hornitzeaz ere arduratzen da, Lehen Hezkuntzako 3. zikloan hain zuzen ere. Denbora faktore garrantzitsua izan da. Izan ere, ikastetxe batzuk beste batzuek baino lehenago martxan jarri zuten eta hori, gaur egun antzematen da (Bermejo eta Goñi, 2010). Gure ustez, harrigarria da denbora gutxian guk bizi izan garen ikastolatan proiektua ezartzea.

Proiektua arrakastatsua izan dela ondoriozta dezakegu. Hala, gaur egungo neska-mutilek egunerokoa idazten dituzte Bloggerren bitartez, bideoak zintzilikatzen dituzte, elkarri iruzkinak egiten dituzte, gaixorik egon arren lanak irakasleari bidali ahal dizkiote… Gainera, proiektu hau aproposa da haurren motibazioa pizteko, baita sormena lantzeko ere.

Hala ere, proiektu honetan alde txarrak ere badaude. Adibidez, irakasleen formakuntza. Irakasle batzuk proiektu hau aurrera eramateko prest agertzen dira eta erraz moldatzen dira hortara. Baina, badira beste zenbait irakasle zailtasun gehiago dituztenak eta Eskola 2.0ra moldatzeko denbora gehiago behar dutenak.

Amaitzeko, esan beharra dago gure kasuan, hausnarketa hau egiteko Google Drive erabili dugula, lana guztiok batera idazten genuen modu kolaboratiboan eta eztabaidatzerakoan, txataz baliatzen ginen. Hoberena da bi partaide Irunen zeudela eta beste biak Donostian. Hortaz, zerbitzuak ondo lan egiteko aukerak ematen dizkigu elkarrengandik urrun egonda. Honek ez du adierazi nahi pertsonen artean (aurrez-aurreko) kontaktua eten egingo denik, osagarri bezala erabiltzen dugula baizik.